ავტორი: მერი აი. ჯორჯი, ნიუ იორკის წმ. იოანეს უნივერსიტეტის ფილოსოფიის პროფესორი. იგი არისტოტელ-თომისტია, მის ინტერესებს ძირითადად ბუნების ფილოსოფიისა და მეცნიერების ფილოსოფიის სფეროები წარმოადგენს. პროფესორი ჯორჯი არის ავტორი წიგნებისა: „ქრისტიანობა და უცხოპლანეტელები?“ (2005), „კათოლიკური ხედვა და ქმნილების მოვლა-პატრონობა: რა უნდა იცოდნენ კათოლიკეებმა ეკლესიის სწავლებაზე გარემოს შესახებ“ (2009).
მიხეილ (დავით) ადეიშვილის თარგმანი.
ქრისტიანული ეკოლოგიზმი წმ. ავგუსტინედან პაპ ფრანცისკემდე (ნაწილი 2)
ჩემი მიზანია, ვაჩვენო უწყვეტობა ავგუსტინესა და აკვინელის მიერ ჩამოყალიბებულ ქმნილების თეოლოგიასა და ბოლო სამი პაპის გარემოსდაცვით სწავლებებს შორის, –ისევე, როგორც მიმოვიხილო კათოლიკური გარემოსდაცვითი სწავლების განვითარების ზოგიერთი ასპექტი. როგორც დავინახავთ, პაპები ყურადღეებას აპყრობენ ფაქტორებს, რომლებიც ხელს უწყობენ ჩვენი დროის აშკარა გარემოსდაცვით პრობლემებს, ფაქტორებს, რომლებიც არ არსებობდა, ყოველ შემთხვევაში, არც ისე მნიშვნელოვანი იყო ავგუსტინესა და აკვინელის დროს; კერძოდ – ტექნოლოგია, დემოგრაფიული აფეთქება და გლობალიზაცია.
დიდი ხანი არ არის, რაც კაცობრიობამ გააცნობიერა თავისი მიდრეკილება ბუნების მნიშვნელოვნად დაზიანებისაკენ. მართალია, არსებობს გარკვეული მინიშნებები ჩვენი ისტორიის დასაწყისში ადამიანთა გაზრდილი პოპულაციების მიერ ახალ რაიონებში ცხოველთა გადაშენების გამოწვევის შესახებ, თუმცა ამის შესახებ ისტორიული ჩანაწერი თითქმის არ მოგვეპოვება (1). სეკულარული გარემოსდაცვითი მოძრაობა დაიწყო ინგლისში მეცხრამეტე საუკუნის შუა ხანებში, ინდუსტრიული რევოლუციის დროს, როცა მიიღეს რამდენიმე კანონი დაბინძურების შესამცირებლად. შეერთებულ შტატებში მეცხრამეტე საუკუნეში წარმოიშვა კონსერვაციის მოძრაობა, რომელიც ცდილობდა, შეენარჩუნებინა ფართო ღია სივრცეები, ველური ბუნება და ზოგადად ბუნებრივი რესურსები. თუმცა, მხოლოდ რეიჩელ კარსონის წიგნის -„მდუმარე გაზაფხული“ (1962) – გამოსვლის შემდეგ მოხდა ნამდვილი გარემოსდაცვითი მოძრაობის დაწყება (2).
კარსონის წიგნის გამოსვლიდან ათ წელიწადზე ნაკლები ხნის შემდეგ, პაპმა პავლე VI-მ კათოლიკურ სამყაროში განგაში ატეხა თავის 1971 წლის ენციკლიკაში Octogesima adveniens (მოწოდება მოქმედებისკენ – მთ.): „ადამიანი უცებ აცნობიერებს, რომ ბუნების გაუაზრებელი ექსპლუატაციის შედეგად ის რისკავს არა მხოლოდ ბუნების განადგურებას, არამედ წარმოქმნის რეალურ შესაძლებლობას იმისა, რომ თავადაც გახდეს ამ დეგრადაციის მსხვერპლი“. იოანე პავლე II-ის პონტიფიკატორობის პერიოდიდან მოყოლებული, პაპებმა გამოავლინეს სულ უფრო მზარდი შეშფოთება გარემოს გამო, რაც ასახავდა ფართო საზოგადოების მზარდ წუხილსაც.
- წმინდა პაპი იოანე პავლე II
რომის პაპმა წმინდა იოანე პავლე II-მ პირველად გარემოს შესახებ ისაუბრა 1987 წელს თავის ენციკლიკაში „სოციალური ზრუნვის შესახებ“ (4). თუმცა, აქ ყურადღებას გავამახვილებთ გარემოს მოპყრობისადმი მის ყველაზე ვრცელ მიმართვაზე მშვიდობის მსოფლიო დღისთვის, 1990 წლის 1 იანვარს, „მშვიდობა შემოქმედ ღმერთთან, მშვიდობა მთელ ქმნილებასთან“. ეს მიმართვა შეიცავს ბევრ პუნქტს, რომლებსაც პაპი ფრანცისკე მოგვიანებით Laudato Sí-ში (ლათინურად ნიშნავს “ქება-დიდებას”, Laudato Si’ – ასე ჰქვია პაპ ფრანცისკეს ენციკლიკას ჩვენს საერთო სახლზე – პლანეტა დედამიწაზე ზრუნვის შესახებ – მთ.) ჩართავს.
რომის პაპი იოანე პავლე II საახალწლო გამოსვლას იწყებს იმით, რომ ბუნებისადმი პატივისცემის ნაკლებობა საფრთხეს უქმნის მშვიდობას ხალხებს შორის:
„ჩვენს დროში იზრდება იმის გაგება, რომ მსოფლიო მშვიდობას საფრთხე ემუქრება არა მხოლოდ გამალებული შეიარაღებით, რეგიონული კონფლიქტებითა და ხალხებსა და ერებს შორის გაუთავებელი უსამართლობით, არამედ ბუნებისადმი სათანადო პატივისცემის ნაკლებობით, ბუნებრივი რესურსების ძარცვით და ცხოვრების ხარისხის სულ უფრო დაქვეითებით. არასტაბილურობისა და დაუცველობის განცდა, რომელსაც ასეთი სიტუაცია ბადებს, არის კოლექტიური ეგოიზმის, სხვების უგულებელყოფისა და უსინდისობის საფუძველი.
გარემოს ფართომასშტაბიანი განადგურების პირისპირ ადამიანები ყველგან ხვდებიან, რომ ჩვენ არ შეგვიძლია, გავაგრძელოთ დედამიწის სიკეთეების ისე გამოყენება, როგორც ამას წარსულში ვაკეთებდით“ (5).
რომის პაპი აქ გულისხმობს ისეთ კონფლიქტებს, რომლებიც წარმოიქმნება წყლის მართვასთან დაკავშირებით (6), ასევე ძირძველ მოსახლეობასა და ნავთობისა და სამთომომპოვებელ კომპანიებს შორის. ავგუსტინემ და აკვინელმა იცოდნენ, რომ დედამიწის რესურსები არ იყო შეუზღუდავი და რომ ამას შეეძლო ბრძოლა გამოეწვია. მართლაც, დაბადების მეცამეტე თავში მოთხრობილია ბრძოლა აბრაამის მწყემსებსა და ლოტის მწყემსებს შორის, „რადგან მიწა არ იყო საკმარისი ორივეს ერთდროულად დასატევად“ (დაბ. 13:6) [„და ვერ იტევდა მათ ის ქვეყანა ერთად საცხოვრებლად“, ახალი გადამუშავებული გამოცემა, 2015]. თუმცა, რაც უფრო მეტად ეყრდნობიან მოსახლეობის რაოდენობის მატება და ტექნოლოგიების შემოღება დედამიწის რესურსებს, ამ კონფლიქტების რაოდნობა მკვეთრად გაიზარდა.
პაპი იოანე პავლე II გარემოს არასაჭირო განადგურებას ცოდვას უკავშირებს:
„ადამისა და ევას მოწოდებამ, მონაწილეობა მიეღოთ ღმერთის შესაქმის გეგმის განვითარებაში, აჩვენა ის შესაძლებლობები და თვისებები (საჩუქრები), რომლებიც განასხვავებენ ადამიანს ყველა სხვა ქმნილებისგან. ამავე დროს, მათმა მოწოდებამ დაამყარა მტკიცე ურთიერთობა კაცობრიობასა და დანარჩენ ქმნილებას შორის. ღვთის ხატად და მსგავსად შექმნილ ადამსა და ევას უნდა გამოეყენებინათ თავიანთი დომინირება დედამიწაზე სიბრძნითა და სიყვარულით (დაბადება 1:28) [ აკურთხა ღმერთმა ისინი და უთხრა: “ინაყოფიერეთ და იმრავლეთ, აავსეთ ქვეყანა და იუფლეთ მასზე; იბატონეთზღვაში თევზებზე, ცაში ფრინველებზე, და ყოველ ცოცხალ არსებაზე, რაც კი მიწაზე იძვრის“ ;ახალი გადამუშავებული გამოცემა, 2015]. ამის საპირისპიროდ მათ გაანადგურეს არსებული ჰარმონია შემოქმედის გეგმის წინააღმდეგ განზრახ წასვლით, ანუ ცოდვის არჩევით. ამან გამოიწვია არა მხოლოდ ადამიანის გაუცხოება საკუთარი თავისგან, სიკვდილი და ძმათმკვლელობა, არამედ დედამიწის „აჯანყება“ მის წინააღმდეგ (დაბადება 3:17-19; 4:12)“ (8).
საინტერესოა, თავდაპირველმა ცოდვამ ზუსტად როგორ იმოქმედა არაგონიერ არსებებზე ისე, რომ დაცემის შემდეგ ჩვენთვის „მტკივნეული შრომაა“ საჭირო ჭირნახულის მოსაყვანად (დაბ. 3:17-19). ნებისმიერ შემთხვევაში, უდაოა, რომ ცუდმა მორალურმა არჩევანმა შეიძლება გამოიწვიოს გარემოს არასაჭირო განადგურება. ამგვარად, რომის პაპი იოანე პავლე II ეკოლოგიური კრიზისის მიზეზად მორალურ კრიზისს ასახელებს, რომელიც მოიცავს ტექნოლოგიის განურჩეველ გამოყენებას, მყისიერი კმაყოფილებისკენ სწრაფვას, მომხმარებლობას და ადამიანის ღირებულების დაუფასებლობას (9). ავგუსტინესა და აკვინელის მსგავსად, იოანე პავლე II საუბრობს ეგოიზმისა და სიხარბის საუკუნოვან მანკიერებებზე. გარდა ამისა, საუბრობს ტექნოლოგიის არაგონივრულ გამოყენებაზე: „დღევანდელი ეკოლოგიური კრიზისის გარკვეული ელემენტები ავლენს მის მორალურ ხასიათს. მათ შორის პირველი არის მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების მიღწევების განურჩეველი გამოყენება“ (10). ამ მომენტიდან მოყოლებული, ტექნოლოგიას მიექცევა უფრო მეტი ყურადღება გარემოს შესახებ ეკლესიის განცხადებებში, იმის გამო, რომ ის შეიძლება გამანადგურებელი დამოდგეს – როგორც წარმოებისას, ისე გამოყენებისას.(11)
ვიდრე იოანე პავლე II გარემოსდაცვითი კრიზისის გადაწყვეტაზე ისაუბრებდა, იგი განმარტავდა იმ მიზნებს, რომელთა შესრულებასაც ღმერთი აპირებს ქმნილებისათვის:
„თეოლოგია, ფილოსოფია და მეცნიერება – ყველა საუბრობს ჰარმონიულ სამყაროზე, „კოსმოსზე“, რომელსაც აქვს საკუთარი მთლიანობა, საკუთარი შინაგანი, დინამიური წონასწორობა. ეს წესრიგი უნდა იყოს დაცული. კაცობრიობა მოწოდებულია გამოიკვლიოს ეს წესრიგი, გამოიკვლიოს იგი სათანადო ყურადღებით და გამოიყენოს იგი მისი მთლიანობის დაცვით. მეორეს მხრივ, დედამიწა საბოლოო ჯამში არის საერთო მემკვიდრეობა, რომლის ნაყოფიც საყოველთაო სარგებლობისთვისაა. ვატიკანის მეორე კრების სიტყვებით, „ღმერთმა დედამიწა და ყველაფერი, რასაც ის მოიცავს, ყოველი ინდივიდისა და ხალხის გამოსაყენებლად დაადგინა“ (Gaudium et Spes, 69). ეს პირდაპირ გავლენას ახდენს პრობლემაზე. აშკარად უსამართლოა, რომ რამდენიმე პრივილეგირებულმა ადამიანმა გააგრძელოს ჭარბი სიკეთეების დაგროვება, ხელმისაწვდომი რესურსების ფლანგვა, მაშინ, როცა ხალხის მასები გაჭირვებაში ცხოვრობენ – საარსებო პირობების ყველაზე დაბალ დონეზე. დღეს, ეკოლოგიური ნგრევის დრამატული საფრთხე გვასწავლის, რამდენად ეწინააღმდეგება სიხარბე და ეგოიზმი – როგორც ინდივიდუალური, ისე კოლექტიური – ქმნილებისეულ წესრიგს, წესრიგს, რომელიც ხასიათდება ურთიერთდამოკიდებულებით“ (12).
ზემოაღნიშნულში რომის პაპი იოანე პავლე II საუბრობს ჩვენს პასუხისმგებლობაზე, პატივი ვცეთ ქმნილების ჰარმონიასა და შინაგან სიკეთეს, და ამავე დროს მოხდეს მისი ისე გამოიყენება, რომ უზრუნველვყოთ ყველა ადამიანის არსებობა –ავგუსტინესა და აკვინელის მიერ გამოთქმული შეხედულების მსგავსად.
თავის ერთ-ერთ აადრეულ მიმართვაში პაპი იოანე პავლე II, – ისევე როგორც ავგუსტინე და აკვინელი, – საუბრობს იმაზე, როგორ უნდა მიგვიყვანოს ქმნილების მშვენიერებამ ღმერთის დიდებამდე:
„დაბოლოს, ქმნილების ესთეტიკური ღირებულება არ შეიძლება შეუმჩნეველი იყოს. ჩვენს კონტაქტს ბუნებასთან აქვს ღრმა აღდგენითი ძალა; მის დიდებულებაზე ფიქრი სიმშვიდეს და სიწყნარეს გვანიჭებს. ბიბლია ისევ და ისევ საუბრობს ქმნილების სიკეთესა და სილამაზეზე, რომელიც მოწოდებულია ღმერთის სადიდებლად (შდრ.: დაბ. 1:4 დაბ; ფს. 8:2; 104:1 დაბ.; სიბრძნე 13:3-5; ზირ. 39:16, 33 ; 43:1,9) (13).“
ქმნილების მიზნების განმარტებისას პაპი აღნიშნავს, რომ გარემოსდაცვითი კრიზისი მომდინარეობს მორალური კრიზისიდან, რომელიც უგულებელყოფს ამ მიზნებს. პაპი მიუთითებს, რომ გამოსავალი მდგომარეობს ისეთი სათნოებების პრაქტიკაში, როგორიც არის, მაგალითად, ზომიერება:
„თანამედროვე საზოგადოება ვერ გადაწყვეტს ეკოლოგიურ პრობლემას, თუ სერიოზულად არ შეხედავს თავისი ცხოვრების წესს. მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში საზოგადოება მიდრეკილია მყისიერი კმაყოფილებისა და მომხმარებლობისკენ, თუმცა გულგრილი რჩება მათ მიერ გამოწვეული ზიანის მიმართ. როგორც უკვე აღვნიშნე, ეკოლოგიური საკითხის სერიოზულობა ასახავს ადამიანის მორალური კრიზისის სიღრმეს. თუ თავად ადამიანის და მისი სიცოცხლის ღირებულებას დაფასება აკლია, ჩვენ ასევე დავკარგავთ ინტერესს სხვების და თავად დედამიწის მიმართ. უბრალოება, ზომიერება და დისციპლინა, ისევე როგორც მსხვერპლშეწირვის სულისკვეთება, უნდა გახდეს ყოველდღიური ცხოვრების ნაწილი, რათა ყველამ არ იწვნიოს უმცირესობის უყურადღებო ჩვევების უარყოფითი შედეგები (14).“
პაპი ასევე აღნიშნავს იმ ქმედებების მნიშვნელობას, რომლებიც უნდა განხორციელდეს ერების მიერ როგორც ინდივიდუალურად, ისე სხვებთან თანამშრომლობით:
„მოწესრიგებული სამყაროსა და საერთო მემკვიდრეობის ცნებები, – ორივე მიუთითებს დედამიწის სიკეთეების მართვისადმი უფრო მეტ საერთაშორისოდ კოორდინირებული მიდგომის აუცილებლობაზე. ხშირ შემთხვევაში ეკოლოგიური პრობლემების შედეგები სცილდება ცალკეული სახელმწიფოს საზღვრებს; ამიტომ ვერ მოხერხდება მათი გადაწყვეტა მხოლოდ ეროვნულ დონეზე. …
საერთაშორისო დონეზე ერთობლივი მოქმედების აუცილებლობა არ ამცირებს ცალკეული სახელმწიფოს პასუხისმგებლობას. თითოეული სახელმწიფო უნდა შეუერთდეს სხვებს საერთაშორისოდ მიღებული სტანდარტების დანერგვაში და ასევე უნდა განახორციელოს ან ხელი შეუწყოს აუცილებელ სოციალურ–ეკონომიკურ კორექტირებას საკუთარ საზღვრებში, განსაკუთრებული ყურადღება დაუთმოს საზოგადოების ყველაზე დაუცველ ფენებს. სხვა საკითხებთან ერთად ახალი ტექნოლოგიური ან სამეცნიერო მიღწევების ზემოქმედების ყურადღებით მონიტორინგით სახელმწიფო აქტიურად უნდა ეცადოს, თავიდან აიცილოს ატმოსფეროსა და ბიოსფეროს განადგურება საკუთარ ტერიტორიაზე. სახელმწიფოს ასევე ეკისრება პასუხისმგებლობა, უზრუნველყოს, რომ თავისი მოქალაქეები არ მოიწამლონ საშიში დამაბინძურებლებით ან ტოქსიკური ნარჩენებით. უსაფრთხო გარემოს უფლება დღეს უფრო ძლიერ არის წარმოდგენილი, როგორც უფლება, რომელიც უნდა იყოს შეტანილი ადამიანის უფლებათა განახლებულ ქარტიაში.(15)“.
ის მოსაზრება, რომ გარემოზე ზრუნვა, გარდა ინდივიდუალური ძალისხმევისა, მოითხოვს კანონებს და საერთაშორისო თანამშრომლობას, განმეორებადი თემაა ბოლოდროინდელი პონტიფების (პაპების) გარემოსდაცვით დისკურსებში.
- პაპი ბენედიქტ XVI
რომის პაპ ბენედიქტ XVI-ს ენამოსწრებულად „მწვანე პაპი“ შეარქვეს, რადგან ის იმდენად ხშირად საუბრობდა გარემოზე, რომ მთელი ორი წიგნი გამოიცა, რომლებიც შეიცავენ ციტატებს მისი სხვადასხვა წერილობითი თუ ზეპირი გამოსვლებიდან (16). პაპი ბენედიქტე ახლოს მიჰყვება ავგუსტინეს კვალს. ის ხედავს, რომ ქმნილების ერთ-ერთი მიზანი სწორედ ღვთის დიდებამდე მისვლაა. ასე მაგალითად, ის აღნიშნავს, რომ წმ. ფრანცისკე ასიზელი „ყოველთვის სთხოვდა მონასტრის ბაღის ხელმძღვანელ ბერს, არ დაემუშავებინა მთელი მიწა ბოსტნეულისთვის, არამედ დაეტოვებინა ყვავილებისთვისაც. უფრო მეტიც, გაეშენებინა ყვავილების მშვენიერი გაზონი, რათა გამვლელებს ფიქრები მიემართათ ღვთისაკენ, ასეთი სილამაზის შემქმნელისაკენ“ (17). ის ასევე ამტკიცებს, რომ: „ქრისტიანი ხალხი, ჰმადლობს რა ღმერთს ევქარისტიის მეშვეობით, უნდა აცნობიერებდეს, რომ ამას აკეთებს მთელი ქმნილების სახელით, მიისწრაფვის სამყაროს განწმენდისაკენ და ამ მიზნით ინტენსიურად მუშაობს“ (18). ეს ეხმიანება ავგუსტინეს თვალსაზრისს, რომ როცა ქმნილება ჩუმად ადიდებს ღმერთს, მას ამით მივყავართ ჩვენ იმავეს გაცნობიერებულად კეთებისაკენ.
პაპი ბენედიქტე ამტკიცებს, რომ ქმნილების კიდევ ერთი მიზანია, ემსახუროს თითოეული ადამიანის მატერიალურ კეთილდღეობას:
„განსაკუთრებით ის ქრისტიანები, რომლებიც ცხოვრობენ სახარების შესაბამისად, აღიარებენ, რომ ყველა ადამიანი და-ძმაა; რომ ცხოვრება არის ღვთისგან ბოძებული სიკეთეების მართვა-მეურვეობა, რის გამოც თითოეული პასუხისმგებელია მეორეზე და ვინც მდიდარია, ის უნდა იყოს [წმ. ბასილის სიტყვებით] „კეთილისმყოფელი ღმერთის ბრძანებების შემსრულებელი“ (19).
რომის პაპი ბენედიქტე, ისევე როგორც უფრო ადრე იოანე პავლე II , ხედავს, რომ გარემოსდაცვითი კრიზისი გამომდინარეობს ჩვენი ამორალური ქცევიდან, ჩვენი ეგოიზმისა და სიხარბისაგან. ასე მაგალითად, თავის ენციკლიკაში Caritas in veritate (ქველმოქმედება ჭეშმარიტებაშიამთ) ის აღნიშნავს: „ის, თუ როგორ ექცევა კაცობრიობა გარემოს, თუ რა გავლენას ახდენს იმაზე, თუ როგორ ექცევა იგი საკუთარ თავს და პირიქით… მოუწოდებს თანამედროვე საზოგადოებას თავისი ჰედონიზმისა და კონსუმერიზმისკენ მიდრეკილი ცხოვრების სტილის სერიოზული გადახედვისკენ…“ (20).
ბენედიქტე ხშირად საუბრობს მსოფლიო ურთიერთდამოკიდებულებაზე ან „გლობალიზაციაზე“ გარემოსდაცვით საფრთხეებთან კავშირში, რადგან ეს ადამიანურ ეგოიზმსა და სიხარბეს უფრო ფართო გასაქანს აძლევს: „არ შეიძლება ითქვას, რომ „გლობალიზაცია“ „მსოფლიო წესრიგის“ სინონიმია – ეს სწორედ რომ სრულიად საპირისპიროა. ბრძოლა და ურთიერთდაპირისპირება ეკონომიკური აღმატებულობისათვის და ენერგიის, წყლისა და ნედლეულის რესურსების დაგროვება აფერხებს იმ ადამიანებს, რომლებიც ყველა დონეზე ცდილობენ შექმნას სამართლიანი და ურთიერთმხარდამჭერი მსოფლიო” (21).
პაპი ბენედიქტეს თქმით, გარემოსდაცვითი კრიზისის გამოსავალი მდგომარეობს სათნოებების ისეთ პრაქტიკაში, რაც ზომიერს ხდის შექმნილი ნივთების ჩვენ მიერ გამოყენებას ისე, რომ ყველას ეყოს და შენარჩუნდეს ქმნილების მშვენიერება:
„საჭიროა მენტალიტეტის ეფექტური ცვლილება, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს ცხოვრების ახალი სტილის დამკვიდრება, „რა დროსაც ჭეშმარიტების, სილამაზის, სიკეთის ძიება და სხვებთან ურთიერთობა საერთო ზრდისთვის არიან ფაქტორები, რომლებიც განსაზღვრავენ მომხმარებლის არჩევანს, დანაზოგს და ინვესტიციებს. სოლიდარობისა და სამოქალაქო მეგობრობის ყოველგვარი დარღვევა ზიანს აყენებს გარემოს, ისევე როგორც გარემოს მდგომარეობის გაუარესება არღვევს საზოგადოებაში ურთიერთობებს“ (22).
პაპი ბენედიქტე არის პირველი პონტიფიკოსი, რომელმაც გამოიყენა გამოთქმა „ადამიანის ეკოლოგია“. ის ამბობს, რომ ჩვენ უნდა დავიცვათ მიწა, წყალი, ჰაერი, როგორც ქმნილების საჩუქრები, რომლებიც ყველას ეკუთვნის. ასევე აუცილებელია, რომ არსებობდეს რაღაც ადამიანის ეკოლოგია, სწორად გაგებული. … ამ პერსპექტივიდან ადამიანმა ხელახლა უნდა წაიკითხოს Humanae vitae (ადამიანის სიცოცხლე – მთ.): „პაპ პავლე VI-ის განზრახვაა, დაიცვას…ადამიანის ბუნება მანიპულაციისგან (23). ჯანეტ სმიტი მიუთითებს ირონიულობაზე იმ ადამიანებთან მიმართებით, რომლებსაც აწუხებთ წყლებში ჰორმონების უარყოფითი გავლენა ბაყაყის გამრავლებაზე, მაშინ როდესაც გულმოდგინედ დებენ ჰორმონებს საკუთარ სხეულებში რეპროდუქციული სისტემის დასაბლოკად. ამერიკელი ეპისკოპოსები იმავე სულისკვეთებით ამტკიცებენ: „ბუნების პატივისცემამ უნდა წაახალისოს პოლიტიკა, რომელიც ხელს უწყობს ოჯახის ბუნებრივ დაგეგმვას“ (24). მართლაც, მე ვფიქრობ, რომ ერთ–ერთი მიზეზი, რის გამოც ბოლოდროინდელი პაპები ასე ხშირად საუბრობდნენ გარემოზე, არის ბუნებითი კანონის მორალურობის რეაბილიტაციის გზა.
- პაპი ფრანცისკე
ეჭვგარეშეა, პაპ ფრანცისკეს ყველაზე საყურადღებო წვლილი კათოლიკურ ეკოლოგიზმში არის მისი 2015 წლის ენციკლიკა, Laudato Sí (დიდება შენდა მთ.). ფუნდამენტურია არა იმდენად ენციკლიკის შინაარსი, არამედ ის, რომ მთელი ენციკლიკა ეძღვნება გარემოზე ზრუნვას. პაპი ფრანცისკე პატივს მიაგებს წინა პაპებს – დაწყებული პაპიდან პავლე VI, – და მათი წვლილის აღიარების ნიშნად ხშირადციტირებს მათ . პაპ იოანე პავლე II-ს 1990 წლის საახალწლო მიმართვაში ნათქვამია: „ქრისტიანებს კარგად ესმით, რომ ქმნილებაში მათი პასუხისმგებლობა და მათი მოვალეობა ბუნებისა და შემოქმედის მიმართ არის მათი რწმენის არსებითი ნაწილი“ (25). პაპ ფრანცისკეს დასტური ამ სიმართლის შესახებ Laudato Sí-ში უფრო დიდ ავტორიტეტს ანიჭებს ამ ენციკლიკას: „ჩვენი სათნოებითი ცხოვრებისათვის აუცილებელია მოწოდებით ვიყოთ ღვთის ნახელავის მფარველები; ეს არ არის ჩვენი ქრისტიანული გამოცდილების არჩევითი ან მეორეხარისხოვანი ასპექტი“ (26).
Laudato Sí-ს პირველ თავში, „რა ხდება ჩვენს საერთო სახლში“, პაპი ფრანცისკე საუბრობს ჩვენი დროის სპეციფიკურ გარემოსდაცვით პრობლემებზე და იმაზე, თუ როგორ მოქმედებენ ისინი განსაკუთრებით ღარიბებზე: დაბინძურება, სასმელი წყლის დეფიციტი, ბიომრავალფეროვნების დაკარგვა და ადამიანების ბუნებისგან იზოლაცია. ამგვარად, Laudato Sí-ს დასაწყისი ჰგავს რომის პაპ იოანე პავლე II-ის საახალწლო მიმართვას, რადგან მასში პირველად არის წარმოჩენილი ის პრობლემები, რომლებიც გამოწვეულია ქმნილების არასწორად გამოყენების შედეგად, და რომლებიც ძირითადად უცნობი იყო ავგუსტინესა და აკვინელის დროს.
პირველ თავში პაპი ფრანცისკე ასევე ეხება მოსახლეობის ზრდის საკითხს:
„იმის ნაცვლად, რომ მოაგვარონ ღარიბების პრობლემები და იფიქრონ იმაზე, თუ როგორ შეიძლება სამყარო განსხვავებული იყოს, ზოგიერთი გვთავაზობს მხოლოდ შობადობის შემცირებას. დროდადრო განვითარებადი ქვეყნები აწყდებიან საერთაშორისო ზეწოლის ფორმებს, რაც ეკონომიკურ დახმარებას დამოკიდებულს ხდის „რეპროდუქციული ჯანმრთელობის“ გარკვეულ პოლიტიკაზე. მართალია, მოსახლეობისა და ხელმისაწვდომი რესურსების არათანაბარი განაწილება დაბრკოლებებს უქმნის განვითარებას და გარემოს მდგრად გამოყენებას, მიუხედავად ამისა, აღიარებული უნდა იყოს, რომ დემოგრაფიული ზრდა სრულიად თავსებადია მთლიან და განაწილებად განვითარებასთან“. ზოგიერთთათვის უზომო და შერჩევითი კონსუმერიზმის ნაცვლად მოსახლეობის ზრდის დადანაშაულება – პრობლემების გადაჭრაზე უარის თქმის ერთ-ერთი გზაა. ეს არის განაწილების ამჟამინდელი მოდელის ლეგიტიმაციის მცდელობა, სადაც უმცირესობას მიაჩნია, რომ მას აქვს უფლება მოიხმაროს ისე, როგორადაც მოხმარება ვერასოდეს იქნება უნივერსალიზებული, რადგან პლანეტა ვერც კი დაიტევდა ასეთნაირი მოხმარების ნარჩენებს. გარდა ამისა, ჩვენ ვიცით, რომ წარმოებული საკვების დაახლოებით მესამედი იყრება და „როდესაც საჭმელი იყრება, ის თითქოს ღარიბების სუფრიდან არის მოპარული“. მიუხედავად ამისა, ყურადღება უნდა მიექცეს მოსახლეობის სიმჭიდროვის დისბალანსს, როგორც ეროვნულ, ისე გლობალურ დონეზე, ვინაიდან მოხმარების ზრდა გამოიწვევს, გარემოს დაბინძურებასთან, ტრანსპორტთან, ნარჩენებთან,რესურსების დაკარგვასთან და ცხოვრების ხარისხთან დაკავშირებული პრობლემების ურთიერთქმედების შედეგად წარმოშობილრთულ რეგიონულ სიტუაციებს (27).“
მიუხედავად იმისა, რომ ავგუსტინემ და აკვინელმა იცოდნენ, რომ მოსახლეობის ზრდამ შეიძლება გამოიწვიოს კონფლიქტები, მათ არ მოუსმენიათ ზოგიერთი გარემოსდამცველის ძახილი იმის შესახებ, რომ ადამიანები „კიბოა დედამიწაზე“ და რომ ადამიანთა პოპულაციები უნდა შემცირდეს ნებისმიერ ფასად. ფრანცისკეს დეკლარაცია აქ აჯამებს ვატიკანის წინა განცხადებებს. აქ არ არის მათი დეტალური გამოკვლევის ადგილი, მაგრამ ის კი უნდა აღინიშნოს, რომ ჩვენს დროში მოსახლეობის ზრდასთან დაკავშირებით ეკლესიას სჭირდებოდა პოზიციის გამოხატვა, როგორც მისი გარემოსდაცვითი ეთიკის ნაწილისა (28).
რომის პაპი ფრანცისკე კვლავ აგრძელებს ეკლესიის ქმნილების თეოლოგიის ხანგრძლივ ისტორიას. როგორც ავგუსტინესა და აკვინელის მიმდევარი, ის კატეგორიულად უარყოფს გაგებას, რომ ადამიანი მხოლოდ ერთი სახეობაა სხვა სახეობებს შორის. ის ადასტურებს, რომ თითოეული ადამიანის არსებობა „გულისხმობს ღმერთის უშუალო მოქმედებასა და ცალკეულ მოწოდებას სიცოცხლისკენ“ (29), და ის აღნიშნავს, რომ „არ შეიძლება ველოდეთ ადამიანისაგან პასუხისმგებლობის გრძნობას სამყაროს წინაშე, თუ ამავე დროს არ არის აღიარებული და დაფასებული მისი უნიკალური ცოდნის, ნების, თავისუფლებისა და პასუხისმგებლობის შესაძლებლობები“ (30). პაპი ფრანცისკე ადასტურებს, რომ „ჩვენ მოწოდებული ვართ, ვიყოთ „ქმნილების წარმმართველები“ (31.) ჩვენ უნდა უზრუნველვყოთ, რომ ქმნილება ადიდებდეს ღმერთს და ემსახურებოდეს კაცობრიობას. არარაციონალური არსებების პატივისცემის საჭიროებასთან დაკავშირებით, რამდენადაც მათ აქვთ თავისთავადი სიკეთე და ამ სიკეთით ღმერთს ადიდებენ, პაპი ფრანცისკე ციტირებს კათოლიკური ეკლესიის კატეხიზმოს:
„ყოველი არსება, თავისი ნებით, თავისებურად ასახავს ღვთის უსაზღვრო სიბრძნისა და სიკეთის სხივს. ამიტომ ადამიანმა პატივი უნდა სცეს ყოველი არსების განსაკუთრებულ სიკეთეს, რათა თავიდან აიცილოს საგნების ყოველი უწესო გამოყენება, რაც შემოქმედის ზიზღს გამოიწვევდა და დამღუპველ შედეგებს მოუტანდა ადამიანებსა და მათ გარემოს (32).“
Laudato Sí-ში რომის პაპი ფრანცისკე საუბრობს ქმნილების მშვენიერებაზე, რომელიც ჩვენ ღვთის დიდებისკენ მიგვიძღვის. ენციკლიკის დასაწყისში ის ამბობს:
„უფრო მეტიც, წმინდა წერილის ერთგული წმინდა ფრანცისკე მოგვიწოდებს დავინახოთ ბუნება, როგორც ბრწყინვალე წიგნი, რომელშიც ღმერთი გვესაუბრება და წარმოდგენას გვიქმნის მისი უსაზღვრო სილამაზისა და სიკეთის შესახებ. „ქმნილებათა სიდიადისა და მშვენიერების ანალოგიის მეშვეობით ხდება მათი შემქმნელის შეცნობა“ (სიბრძ. 13:5); მართლაც, „მისი მარადიული ძალა და ღვთაებრიობა ცნობილი გახდა მისი საქმეებით სამყაროს შექმნის დღიდან“ (რომ. 1:20).[ ვინაიდან, ქვეყნიერების დასაბამიდან, ქმნილებათა განხილვით შეიცნობა უხილავნი ღვთისა – მისი მარადიული ძალა და ღვთაებრივობა].
ამ მიზეზით, ფრანცისკემ ითხოვა, რომ ბაღის ნაწილი ყოველთვის ხელუხლებელი დარჩენილიყო, რათა იქ ველური ყვავილები და მცენარეები გაზრდილიყო და ვინც მათ შეხედავდა, გონება მიეპყრო ღმერთისაკენ, ასეთი სილამაზის შემოქმედისკენ. სამყარო გადასაჭრელი პრობლემა არ არის, ის უფრო საიდუმლოა, რომელსაც სიხარულით და ქებით უნდა შევხედოთ (33).
როდესაც საქმე ეხება დედამიწის გამოყენებას ისე, რომ უზრუნველყოფილი იყოს მთელი კაცობრიობის არსებობა და კეთილდღეობა, რომის პაპი ფრანცისკე იხსენებს ახალზელანდიელი ეპისკოპოსის რიტორიკულ კითხვას, რას ნიშნავს „არა კაც კლა“, როცა მსოფლიოს მოსახლეობის „ოცი პროცენტი“ რესურსებს ისე მოიხმარს, რომ ღარიბ ერებსა და მომავალ თაობებს ართმევს იმას, რაც მათ გადარჩენისთვის ესაჭიროებათ“ (34).
შემდეგ რომის პაპი ფრანცისკე ასახელებს ორ ძირითად მიზეზს, რის გამოც ჩვენ სათანადოდ ვერ ვზრუნავთ გარემოზე: (1) ტექნიკის სიყვარული, შეწყვილებული მოგების მაქსიმიზაციის სურვილთან, რაც ზღუდავს მორალურ რეფლექსიას და (2) „პრაქტიკული რელატივიზმი“, რომელიც მოიცავს საგნების და ადამიანების ღირებულების გაზომვას იმის მიხედვით, თუ როგორ გვემსახურებიან ისინი (35). ეს არის: სიხარბისა და ეგოიზმის უძველესი მანკიერებები, რომელთა მავნე ზემოქმედებას აძლიერებს ტექნოლოგია, და ჩვენი გატაცება ტექნოლოგიით. ფრანცისკე ხშირად საუბრობს ტექნოლოგიის შესახებ და ტექნო-ეკონომიკურ მენტალიტეტზე. მაგალითად, ის ამბობს:
ხშირად ჩნდება მოჯადოებული წრე, რადგან ადამიანის ჩარევა პრობლემის გადასაჭრელად კიდევ უფრო ამძიმებს სიტუაციას. მაგალითად, მრავალი ფრინველი და მწერი, რომლებიც ქრება სინთეზური აგროტოქსინების გამო, სასარგებლოა სოფლის მეურნეობისთვის: მათი გაქრობის კომპენსირება კი უნდა მოხდეს სხვა ტექნიკით, რომლებიც შესაძლოა საზიანო აღმოჩნდეს. ჩვენ მადლობელი უნდა ვიყოთ მეცნიერებისა და ინჟინრების მიერ გაწეული, ქების ღირსი ძალისხმევისა, რომელიც მიმართულია ადამიანის მიერ შექმნილი პრობლემების გადაჭრისკენ. მაგრამ თუ ფხიზელი თვალით შევხედავთ ჩვენს სამყაროს, დავინახავთ, რომ ხშირად ბიზნესინტერესებისა და კონსუმერიზმის მომსახურე ადამიანის ჩარევის ხარისხი, მიუხედავად ტექნოლოგიური მიღწევების და სამომხმარებლო საქონლის სიუხვისა, რეალურად ჩვენს დედამიწას ხდის ნაკლებად მდიდარს და ლამაზს, სულ უფრო შეზღუდულს და ნაცრისფერს. როგორც ჩანს, ჩვენ ვფიქრობთ, რომ შეგვიძლია შეუცვლელი და შეუქცევადი სილამაზე იმით შევცვალოთ, რაც ჩვენ თვითონ შევქმენით (36).
აქ პაპი ფრანცისკე აღნიშნავს, რომ ტექნოლოგია ორლესული მახვილია, რომელიც როცა ერთი რიგის პრობლემებს აგვარებს, ხშირად ახალ პრობლემებს ქმნის. ის საუბრობს ისეთ მენტალიტეტზე, რომელიც პროდუქტებს, რომლებსაც ჩვენ ვაწარმოებთ დედამიწის რესურსებიდან, განიხილავს ისე, თითქოს მათ შეუძლიათ ჩაანაცვლონ ბუნების მშვენიერება (37). სხვაგან ის საუბრობს ტექნოკრატიულ მენტალიტეტზე, რომელიც პრობლემების გადაწყვეტას ეძებს ტექნოლოგიების მეშვეობით მორალის გარეშე, და ამგვარად ტექნოლოგიური ინსტრუმენტების ფლობას უფრო მაღლა აყენებს , ვიდრე ზრუნვას ღარიბებზე, ზრუნვას ქმნილების სილამაზესა და მთლიანობაზე (38). იმის გათვალისწინებით, რომ ჩვენი გარემოსდაცვითი პრობლემები ჩვენი მორალური პრობლემებიდან გამომდინარეობს, მათი გადაწყვეტაც სხვადასხვა სათნოებით პრაქტიკაშია. რომის პაპი ფრანცისკე მოგვიწოდებს, წინააღმდეგობა გავუწიოთ თავსმოხვეულ მომხმარებელობას და განვავითაროთ „სიფხიზლის“ სათნოება, რაც ნიშნავს მატერიალური კომფორტისადმი ჩვენი სურვილების მოთოკვას (39).
რომის პაპი ასევე მიუთითებს გადაწყვეტილებების აუცილებლობაზე საერთაშორისო და ეროვნულ დონეზე:
იმავდროულად, ეკონომიკური ძალები აგრძელებენ ამჟამინდელი გლობალური სისტემის გამართლებას, სადაც პრიორიტეტი ენიჭება სპეკულაციას და ფინანსური სარგებლის ძიებას, რომელიც არ ითვალისწინებს კონტექსტს, რომ აღარაფერი ვთქვათ ადამიანის ღირსებასა და ბუნებრივ გარემოზე.
ამ ტიპის პრობლემა კი გადაწყვეტას მოითხოვს ცალკეული ინდივიდის დონის მიღმა.
- დასკვნა
ჩვენ ვნახეთ, რომ ბოლო სამი პაპის სწავლებები ემთხვევა ავგუსტინესა და აკვინელის მიერ შემუშავებულ ქმნილების თეოლოგიას. ხუთივე აღიარებს არაგონიერი არსებების თავისთავად სიკეთეს და უფრო დიდი მთლიანობის სიკეთეს, რასაც ეს ქმნილებები უწყობენ ხელს. ისინი საბოლოოდ ხედავენ, რომ ქმნილების სიკეთე ღვთის სადიდებლად უნდა იყოს მოწოდებული, იმდენად რამდენადაც ჩვენ მას ღვთის დიდებისკენ მივყავართ. ხუთივე აღიარებს, რომ ქმნილება ასევე გამიზნულია თითოეული ადამიანის მატერიალური და სულიერი კეთილდღეობისთვის. გარდა ამისა, დედამიწის სიკეთეების გამოყენებისას ისინი მხარს უჭერენ ისეთი სათნოებების პრაქტიკას, როგორებიც არის: სიმარტივე, ზომიერება, სამართლიანობა და ლიბერალურობა.
რასაც ჩვენ ვხედავთ ბოლო სამი პაპის თხზულებებში და რასაც ვერ ვხვდებით ავგუსტინესა და აკვინელთან, არის ჩვენს მიერ გამოწვეული გარემოსდაცვითი პრობლემების აქტუალურობა, რომელებიც გადაუდებელია იმის გამო, რომ ისინი ზიანს აყენებენ ადამიანებს(41) – განსაკუთრებით ღარიბებს, და იმიტომაც, რომ ისინი იწვევენ სახეობების, ეკოსისტემების და გარემოს მშვენიერების დაკარგვას.
გარდა იმისა რომ ისინი საუკუნოვან მორალურ ნაკლოვანებებზე საუბრობდნენ, რომლებიც ჩვენი გარემოსდაცვითი უბედურებების სათავეა, ბოლო პაპებისათვის აუცილებლობას წარმოადგენდა ელაპარაკათ ტექნოლოგიებისა და გლობალიზაციის თანამედროვე ფენომენებზე, რადგან ისინი აძლიერებენ თავკერძობისა და სიხარბის მანკიერებებს და მათ დამაზიანებელ შედეგებს. ტექნოლოგიასა და გლობალიზაციაზე ფიქრით, პაპებმა დაინახეს იმის საჭიროება, რომ გარემოსდაცვითი პრობლემების მორალური გადაწყვეტები უნდა მომხდარიყო როგორც ინდივიდის, ისე ეროვნულ და საერთაშორისო დონეზე. ადამიანთა პოპულაციების უზარმაზარი ზრდა არის ჩვენი დროის კიდევ ერთი ფაქტორი, რომელზეც ბოლოდროინდელი პაპები ყურადღებას ამახვილებდნენ, მისი გარემოზემნიშვნელოვანი ზემოქმედების გამო (42).
და ბოლოს, რომის პაპმა ბენედიქტ XVI-მ და პაპმა ფრანცისკემ გააერთიანეს ბუნების ჰარმონიის პატივისცემის და ადამიანის სხეულში ჩადებული ბუნებრივი წესრიგის პატივისცემის მოსაზრებები, რითაც ნაწილობრივ მაინც აღადგინეს ბუნებრივი კანონის მორალურობა, რაც ავგუსტინესა და აკვინელიდან მომდინარეობს (43).
References
1..See Emma Byrce, “What’s the first species humans drove to extinction?”, Live Science, October 10, 2020, https://www.livescience.com/first-human-caused-animal-extinction.html
2.. Silent Spring is about the effect of pesticides on the environment.
3.. See Lucia Silecchia, “Discerning the Environmental Perspective of Pope Benedict XVI,” Journal of Catholic Social Thought, 4, 2 (2007), 228 “Although environmental problems clearly existed before the papacy of Pope John Paul II, the years of his papacy (1978-2005) were closely aligned with the years during which many national governments and secular international entities concerned themselves with ecological matters to a far greater extent than ever before. This greater attention—coupled with more urgent appreciation for and evidence of ecological harms—prompted the unprecedented intervention of the Holy See in environmental matters during the papacy of Pope John Paul II.”
4.. See Pope John Paul II, On Social Concern (Sollicitudo Rei Socialis, 1987), no. 34: “It is evident that development, the planning which governs it, and the way in which resources are used must include respect for moral demands. One of the latter undoubtedly imposes limits on the use of the natural world. The dominion granted to man by the Creator is not an absolute power, nor can one speak of a freedom to ‘use and misuse,’ or to dispose of things as one pleases. The limitation imposed from the beginning by the Creator himself and expressed symbolically by the prohibition not to ‘eat of the fruit of the tree’ (cf. Gen 2:16-17) shows clearly enough that, when it comes to the natural world, we are subject not only to biological laws but also to moral ones, which cannot be violated with impunity.”
5.. Pope John Paul II, “Peace with God the Creator, Peace with All of Creation,” Message for the Celebration of the World Day of Peace, January 1, 1990, no. 1. Available at: https://www.vatican.va/content/john-paul-ii/en/messages/peace/documents/hf_jp-ii_mes_19891208_xxiii-world-day-for-peace.html
6 ..See Adrien Detges, Benjamin Pohl, and Stella Schaller, eds., “Editor’s Pick: 10 Violent Water Conflicts,” Adelphi Magazine (August 20, 2017), https://climate-diplomacy.org/magazine/conflict/editors-pick-10-violent-water-conflicts
7.. In the last few years, environmentalists, defending the rights of indigenous peoples that are threatened by oil, mining, and other companies, are killed at a rate of three to four each week.
8.. “Peace with God the Creator,” no. 3.
9.. See ibid., no. 13.
10.. Ibid., no. 6.
11.. A discussion of technology appears in the Compendium of the Social Doctrine of the Church (promulgated in 2004 under John Paul II); here are a couple of excepts: “[T]he Magisterium has repeatedly emphasized that the Catholic Church is in no way opposed to progress, rather she considers ‘science and technology are a wonderful product of a God-given human creativity, since they have provided us with wonderful possibilities, and we all gratefully benefit from them’” (no. 457). “A central point of reference for every scientific and technological application is respect for men and women, which must also be accompanied by a necessary attitude of respect for other living creatures” (no. 459).
12.. “Peace with God the Creator,” no. 8. The truth that “God destined the earth and all it contains for the use of every individual and all peoples” is often referred to in Catholic documents as the “universal destination of goods.”
13.. Ibid., no. 4.
14.. Ibid., no. 13.
15.. Ibid., no. 9.
16.. See Pope Benedict XVI, The Environment, ed. Jacquelyn Lindsey (Huntington, IN: Our Sunday Visitor, 2012) and The Garden of God: Toward a Human Ecology (Washington, DC: Catholic University of America Press, 2014).
17.. Pope Benedict XVI, The Environment, 173. These books do overlap in part.
18.. Ibid., 31-21.
19.. Ibid., 39. The Pope references the same homily of St. Basil that Aquinas references in his sermon on the rich man and Lazarus (Lk. 16:19-31). St. Basil, Hom. 6 de avaritia: PG 32, 1181-1196
20.. Caritas in veritate (2009), no. 51.
21.. Pope Benedict XVI, Homily, January 6, 2008, https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/en/homilies/2008/documents/hf_ben-xvi_hom_20080106_epifania.html
22.. Ibid. Pope Benedict XVI is quoting from Pope John Paul II’s encyclical, Centesimus Annus, no. 36.
23.. Pope Benedict XVI, “L’écoute du langage de la creation sauve l’homme de la destruction” (“Listening to the language of creation saves man from destruction”), Papal discourse to the Roman Curia, Dec. 22, 2008, L’Observatore Romano, 51 (December 23, 2008), trans. Marie George, 3. See Pope John Paul II, Centesimus Annus, no. 38: “Not only has God given the earth to man, who must use it with respect for the original good purpose for which it was given, but, man too is God’s gift to man. He must therefore respect the natural and moral structure with which he has been endowed.” Pope Francis quotes this in Laudato Sí, no. 115.
24.. Note that Pope Francis adopts the concept of human ecology from Pope Benedict, and develops it in Laudato Sí, no. 155: “Human ecology also implies another profound reality: the relationship between human life and the moral law, which is inscribed in our nature…Pope Benedict XVI spoke of an ‘ecology of man’, based on the fact that ‘man too has a nature that he must respect and cannot manipulate at will.’ The acceptance of our bodies as God’s gift is vital for welcoming and accepting the entire world as a gift from the Father and our common home, whereas thinking that we enjoy absolute power over our own bodies turns, often subtly, into thinking that we enjoy absolute power over creation. Learning to accept our body, to care for it and to respect its fullest meaning, is an essential element of any genuine human ecology. Also, valuing one’s own body in its femininity or masculinity is necessary if I am going to be able to recognize myself in an encounter with someone who is different.”
25.. “Peace with God the Creator,” no. 15.
26.. Laudato Sí, no. 217.
27.. Laudato Sí, no. 50.
28.. On the topic of population growth see Marie George, “Environmentalism and Population Control: Distinguishing Pro-Life and Anti-Life Motives,” The Catholic Social Science Review, 18 (2013): 71-90.
29.. Laudato Sí, no. 81.
30.. Ibid., no. 118.
31.. Ibid., no. 236. Some Christian environmentalists reject any talk of stewardship on the grounds that it separates man from the rest of creation. However, the notion of stewardship is that of managing something that belongs to someone else. The earth is the Lord’s, and we, being created in God’s image, have the capacities needed to be set in charge of non-rational creatures so that they serve their God-given purposes, which are to give glory to God and to serve humanity. To affirm this is not to deny that we also have solidarity with other creatures insofar as we and they are created by God and are parts of a cosmos that is ordered to giving glory to God.
32.. Ibid., no. 69, quoting the Catechism of the Catholic Church, no. 339.
33.. Ibid., no. 12. See Lucas Briola, The Eucharistic Vision of Laudato Si’: Praise, Conversion, and Integral Ecology (Washington, DC: Catholic University of America Press, 2022).
34.. Ibid., no. 95.
35.. Ibid., nos. 122-23.
36.. Laudato Sí, no. 34. See also, no. 54: “The alliance between the economy and technology ends up sidelining anything unrelated to its immediate interests.”
37.. This mentality traces back to Francis Bacon (1561-1626). See Paul Krause, “Francis Bacon’s Conquest of Nature,”
38.. See Laudato Sí, nos. 53, 54, 60, and 105-114.
39.. Ibid., nos. 222-25.
40.. Ibid., no. 56.
41.. See Marie I. George, “The Pro-Lifer’s Pro-Life Duty to Advocate a Balanced Environmental Ethic,” Life and Learning XXIII and XXIV: Proceedings of the University Faculty for Life Conference,” ed. Joseph W. Koterski, S.J. (distributed by UFL), 169-185.
42.. The recent popes give a number of other directives pertinent specifically to our age that have not been mentioned in this essay due to their lesser importance. For example, in Laudato Sí, no. 47 Pope Francis points out how the digital world is a source of distraction from our contemplation of the “book of nature.” Also, both Pope John Paul II and Pope Francis speak of the importance of beautifying cities and developing them in a way that harmonizes with the surrounding environment; see Laudato Sí, no. 58 and “Peace with God the Creator,” no. 14.
43.. See Michael Baur, chap. 3, “Natural Law and the Natural Environment: Pope Benedict XVI’s Vision Beyond Utilitarianism and Deontology,” in Environmental Justice and Climate Change: Assessing Pope Benedict XVI’s Ecological Vision for the Catholic Church in the United States, eds. Jame Schaefer and Tobias Winright (Washington, DC: Lexington Books, 2013).
