2021 წელს „კავკასიის კვლევითი რესურსების ცენტრის“ მიერ, „კავკასიური სახლის“ დაკვეთით რაოდენობრივი კვლევა განხორციელდა, რომელიც საქართველოში ახალგაზრდების სამოქალაქო და პოლიტიკური ჩართულობას, ასევე მშვიდობის მშენებლობაში მათი მონაწილეობის საკითხებს შეეხო.
რაოდენობრივი მონაცემების გაანალიზების შემდეგ აღმოჩნდა, რომ საქართველოში მცხოვრები ახალგაზრდები პოლიტიკითა თუ სხვა საზოგადოებრივი საკითხებით ნაკლებად ინტერესდებიან.[1] საქართველოში მცხოვრები ახალგაზრდების საკმაოდ მცირე ნაწილია ჩართული ქვეყნის პოლიტიკურ და სამოქალაქო ცხოვრებაში. ბოლო ექვსი თვის განმავლობაში, ახალგაზრდების მესამედზე ოდნავ ნაკლებს (30%) მიუღია მონაწილეობა საჯარო სივრცის დასუფთავებაში, მეოთხედს ინტერნეტის მოხმარებისას გაუკეთებია კომენტარი მნიშვნელოვან საკითხთან დაკავშირებით, მეხუთედზე ოდნავ მეტი კი (23%) ყოფილა მოხალისე, შეუსრულებია რაიმე საზოგადოებრივი სამუშაო ყოველგვარი ანაზღაურების გარეშე. ახალგაზრდების 16 პროცენტს, ბოლო ექვსი თვის განმავლობაში, ხელი მოუწერია პეტიციასა ან მოთხოვნაზე (ონლაინ პეტიციის ჩათვლით), 14 პროცენტი კი დასწრებია საჯარო შეხვედრას (მოსახლეობის შეკრებას საზოგადოებისთვის ან თემისთვის მნიშვნელოვანი საკითხების/პრობლემების განხილვის მიზნით). საპროტესტო აქციაში, გამოსვლასა ან დემონსტრაციაში მონაწილეობის გამოცდილება ათიდან ერთ ახალგაზრდას აქვს. კიდევ უფრო ცოტა ახალგაზრდა მონაწილეობს ადგილობრივი ხელისუფლების საქმიანობაში. თემში არსებულ პრობლემებზე ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენელთან მხოლოდ მეათედს უსაუბრია, 8 პროცენტი დასწრებია ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენლებთან შეხვედრას, 6 პროცენტს კი თემში არსებულ პრობლემებზე ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენლისათვის მიუწერია.[2] კვლევის შედეგები ცხადყოფს იმას, რომ ახალგაზრდების დაინტერესება და ჩართულობა სამოქალაქო და პოლიტიკურ პროცესებში, თუნდაც ისინი უშალოდ ახდენდნენ გავლენას მათ საარსებო გარემოსა და სივრცეზე, საკმაოდ დაბალია.
საქართველოს სახელმწიფომ 2014 წელსა და 2020 წელს ახალგაზრდებთან დაკავშირებული ორი დოკუმენტი მიიღო. 2014 წელს საქართველოს მთავრობამ, განკარგულებით „სახელმწიფო ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტი“ [3] (შემდგომში – ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტი) დაამტკიცა, ხოლო 2020 წელს საქართველოს პარლამენტმა დადგენილებით „2020–2030 წლებისთვის „საქართველოს ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფცია“[4] (შემდგომში – ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფცია) შეიმუშავა. თითოეული დოკუმენტის ერთ-ერთ მთავარ პრიორიტეტს, სწორედ ახალგაზრდების სამოქალაქო და პოლიტიკურ პროცესების მიმართ დაინტერესების ზრდა წარმოადგენდა.
წინამდებარე კვლევა წარმოადგენს, ზემოაღნიშნული სამართლებრივი დოკუმენტების ანალიზს. შეფასდება თუ რამდენად შეასრულა სახელმწიფომ 2014 წელს მიღებულმა ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტის საფუძველზე აღებული ვალდებულებები, ასევე როგორია ახალგაზრდების განვითარების ამჟამინდელი ხედვა და პერსპექტივები 2020 წლის ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფციის მიხედვით. კვლევის დასაწყისში ყურადღებას გავამახვილებთ იმაზე, რომ ორივე დოკუმენტი კანონის საფუძველზე გამოცემულ სამართლებრივ აქტებს წარმოადგენენ, რაც გულისხმობს იმას, რომ მათი შესრულება სახელმწიფოს ვალდებულებაა.[5]
რას ნიშნავს ტერმინი – ახალგაზრდა
მსოფლიოში გავრცელებული მიდგომები
მსოფლიოში, ტერმინის „ახალგაზრდის“ განმარტებისას ერთიანი მიდგომა არ არსებობს. მაგალითად, გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის (გაერო) მიხედვით ახალგაზრდის ცნება მოიცავს ადამიანს, რომელს ასაკიც 14-24 წელია.[6] [7] ზოგიერთი საერთაშორისო ორგანიზაცია, მაგალითად „ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის“ (OECD) ახალგაზრდების ცნების ქვეშ 14-29 წლის ადამიანებს მოიაზრებს.[8] ასევე, არსებობს განსხვავებული მოსაზრებები, რომლის მიხედვითაც ახალგაზრდების ასაკიც 14-21 წლებია.[9]
საქართველოში გავრცელებული მიდგომები
საქართველოს კანონმდებლობასა და ცალკეულ სამართლებრივ დოკუმენტებში რთულია მიძებნოს ახალგაზრდის, როგორც ტერმინის განმარტება. შესაძლოა, მის ერთადერთ დეფინიციას 2014 წლის „სახელმწიფო ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტი“ გვთავაზობდეს, რომლის მიხედვითაც ახალგაზრდებად 14-29 წლის პირები მიიჩნევიან.[10] 2020-2030 წლების „საქართველოს ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფციის“ მიხედვით ახალგაზრდის ცნება ორ ასაკობრივ კატეგორიად არის დაყოფილი. დოკუმენტის მიხედვით, 14-18 წლის ახალგაზრდები „მოზარდებად“ იწოდებიან“, ხოლო 19-29 წლის პირები კი ახალგაზრდებად.[11] ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფცია აერთიანებს ორივე ასაკობრივ ჯგუფს, შესაბამისად სავარაუდოა, რომ დოკუმენტის მიხედვით „მოზარდი“ „ახალგაზრდის“ ქვეკატეგორიას წარმოადგენს. მსგავსი მიდგომა განსხვავდება 2014 წლის ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტისგან, რომელიც არ ასხვავებდა ახალგაზრდების ცნებას ასაკობრივი კატეგორიების მიხედვით. 2020 წლის საქართველოს პარლამენტის დადგენილებაში დიფერენცირებულია მოზარდთა და სხვა ასაკობრივი კატეგორიის ახალგაზრდების პრობლემები და გამოწვევები, რაც ერთი შეხედვით, დოკუმენტს უფრო მოქნილს და მორგებულს ხდის სხვადასხვა ასაკობრივი კატეგორიის ახალგაზრდებისთვის.
როგორც დასაწყისში აღვნიშნეთ, წინამდებარე ტექსტის განსაკუთრებული ინტერესის სფეროს, ახალგაზრდების სამოქალაქო და პოლიტიკურ პროცესებში ჩართულობა წარმოადგენს. „კავკასიის კვლევითი რესურსების ცენტრი“, რომლის კვლევის საფუძველზეც უკანასკნელად შეფასდა ახალგაზრდების სამოქალაქო და პოლიტიკურ პროცესებში ჩართულობა, კვლევის მიზნებისთვის ახალგაზრდების ასაკობრივ დიაპაზონს 18-29 წელთან აკავშირებს[12]. მსგავსი მიდგომა სრულად ლოგიკურია, რადგან მხოლოდ ამ 18 წლიდან, ახალგაზრდებს შეუძლიათ აქტიური და პასიური საარჩევნო უფლებით გამოხატონ საკუთარი სამოქალაქო თუ პოლიტიკური პოზიცია, ასევე მონაწილეობა მიიღონ პეტიციების შედგენაში, მოისმინონ ადგილობრივი მუნიციპალური ორგანოების თანამდებობის პირთა ანგარიშები და ა.შ.[13]
2014 წლის „სახელმწიფო ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტი“
2014 წელს საქართველოს მთავრობის განკარგულებით დამტკიცდა ახალი ტიპის დოკუმენტი „საქართველოს სახელმწიფო ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტი“, რომელიც საქართველოს სახელმწიფო ახალგაზრდული პოლიტიკის განვითარების საკოორდინაციო საბჭოს (შემდგომში – საბჭო) მიერ იყო შემუშავებული და რომელმაც ძალადაკარგულად გამოაცხადა „საქართველოს სახელმწიფო ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტის“ დამტკიცების შესახებ საქართველოს მთავრობის 2012 წლის 17 აგვისტოს №1608 განკარგულება. 2012 წლის №1608 განკარგულებით დამტკიცებული დოკუმენტი საჯაროდ ხელმისაწვდომი არ არის, თუმცა მას სახელისუფლებო ძალის ცვლილებასთან ერთად აქტუალობა დაკარგული ჰქონდა და ფაქტობრივად პირველადი ფუნქცია ვერ შეასრულა. 2014 წლის ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტის შესრულებაზე პასუხისმგებლობა ყველა შესაბამის უწყებას დაევალა, რომლის კომპეტენციაშიც დოკუმენტიდან გამომდინარე ნაკისრი ვალდებულებები იყო გაწერილი, თუმცა უპირველესად საქართველოს სპორტისა და ახალგაზრდობის საქმეთა სამინისტრო იყო ის სამთავრობო უწყება, რომელსაც სახელმწიფო ახალგაზრდული პოლიტიკის განვითარების პროცესის კოორდინაცია უნდა გაეწია. საქართველოს მთავრობამ, ასევე შეიმუშავა 2015-2020 წლების ახალგაზრდული პოლიტიკის სამოქმედო გეგმაც, რომელიც ვრცელი დოკუმენტია და ძირითადად კონკრეტული ღონისძიებების ჩამონათვალს მოიცავს, რომელიც მხოლოდ ახალგაზრდებს არ ეხება და მასში შესულია სხვა მოწყვლად ჯგუფებთან დაკავშირებული აქტივობებიც.[14] ახალგაზრდების საზოგადოებრივი და პოლიტიკური მონაწილეობის გაზრდა, როგორც ცალკე მიმართულება რამდენიმე ქვემიმართულებად იყო დაყოფილი:
- სამოქალაქო უფლებები და ვალდებულებები
- ახალგაზრდული საქმიანობა
- გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობები და უნარ-ჩვევები
- ახალგაზრდული ინიციატივები
- მოხალისეობა
- კულტურა, შემოქმედებითი საქმიანობა და დასვენება
- გარემოს დაცვა
დოკუმენტში ასახული ქვემიმართულებებიდან განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია 1.3, 1.4 და 1.5 პუნქტები.
1.3 ქვემიმარუთლება უკავშირდება გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობებსა და უნარ-ჩვევებს, რომლის მიხედვითაც სახელმწიფო ერთ-ერთ მიზნად აღიარებდა იმ შესაბამისი უნარ-ჩვევებისა და შესაძლებლობების გამომუშავების საჭიროებას, რომელიც ახალგაზრდებს მისცემდა საშუალებას მონაწილეობა მიეღოთ სახელმწიფო ორგანოთა გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში. ზემოაღნიშნული მიზნების მისაღწევად სახელმწიფოს იყო ვალდებული, რომ:
- მიაწოდებდა ახალგაზრდებს ინფორმაციას გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მათი აქტიური ჩაბმის შესაძლებლობების შესახებ
- წაახალისებდა ისეთი სასწავლო პროგრამების განხორციელებას, რომლებიც დაეხმარებოდა ახალგაზრდებს გადაწყვეტილების მიღებისათვის საჭირო უნარ-ჩვევების განვითარებაში
- ხელს შეუწყობდა ისეთი ინსტრუმენტებისა და მექანიზმების განვითარებას, რომლებიც უზრუნველყოფდნენ ახალგაზრდების ინსტიტუციონალურ მონაწილეობას გადაწყვეტილების მიღების პროცესში
- ხელს შეუწყობდა აუცილებელი ინფრასტრუქტურისა და ადაპტირებული გარემოს შექმნას, რაც უზრუნველყოფდა ახალგაზრდების, მათ შორის, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ახალგაზრდების, მაქსიმალურ ჩართულობას
- შეიმუშავებდა რეკომენდაციებსა და წინადადებებს ადგილობრივ და რეგიონალურ ცხოვრებაში ახალგაზრდობის მეტი ჩართულობის უზრუნველყოფის მიზნით
- უზრუნველყოფდა ახალგაზრდების ჩართვის შესაძლებლობას, როგორც მათთან დაკავშირებული გადაწყვეტილების მიღებისას, ასევე, მათი აღსრულებისა და შეფასების პროცესში
მნიშვნელოვანი იყო იმავე დოკუმენტის 1.4 პუნქტიც, რომლის მიხედვითაც საქართველოს მთავრობის მიზანს წარმოადგენდა ახალგაზრდებისა და ახალგაზრდული ორგანიზაციების მიერ პროექტების ინიცირებისათვის ხელსაყრელი გარემოს შექმნა და მათ მიერ ინიციირებული პროექტების მხარდაჭერა და დაფინანსება. მიზნის მიღწევის პროცესში სახელმწიფოს მიერ დასახულ ამოცანებს შორის იყო:
- დახმარებოდა ახალგაზრდებს პროექტების მართვისთვის აუცილებელი უნარ-ჩვევებისა და შესაძლებლობების განვითარებაში
- წაეხალისებინა საგრანტო პროგრამები, რომლებშიც მონაწილეობა შეეძლებოდათ ახალგაზრდულ ორგანიზაციებს (თუმცა, რაიმე სპეციალური სამართლებრივი ორგანიზაციული ფორმა, რომელიც ახალგაზრდული ორგანიზაციებს სხვა ყველა ორგანზაციისგან განასხვავებდა ამ დრომდე შემოთავაზებული არ არის)
- სახელმწიფოს ხელი უნდა შეეწყო ახალგაზრდული ინიციატივების გაშუქებაში, რაც გააძლიერებდა ახლადშექმნილი ახალგაზრდული ჯგუფების მოტივაციას, გაზრდიდა ახალგაზრდების მიღწევათა შესახებ საზოგადოების ინფორმირებულობას და წაახალისებდა დონორებს ახალგაზრდული პროექტების მხარდასაჭერად
- ხელი შეეწყო ახალგაზრდული ორგანიზაციების მდგრად განვითარებას.
აგრეთვე, ყურადღება უნდა გავამახვილოთ 1.5 პუნქტზე, რომელიც ახალგაზრდებისთვის მოხალისეობრივი საქმიანობების ინსტიტუტის განვითარებას გულისხმობდა. ამ მიმართულებებით საქართველოს მთავრობის ამოცანები წარმოადგენდა:
- შეემუშავებინა მოხალისეობის განვითარების ეროვნული სტრატეგია და მასთან ინტეგრირებული რეგიონული და ადგილობრივი პროგრამები
- საჭიროების შემთხვევაში მოემზადებინა საკანონმდებლო ცვლილებები, რათა უზრუნველყოს მოხალისეთა მიერ გაწეული შრომის წახალისება და პოპულარიზაცია
- საერთაშორისო მოხალისეობის განვითარების ხელშეწყობა.
სხვა ქვემიმართულებებს შორის ზემოაღნიშნული სამი მიმართულება „კავკასიის კვლევითი რესურსების ცენტრის“ მიერ განხორციელებული კვლევის შედეგად გამოკვლეული და შეფასებულია, ამიტომაც სწორედ მათზე გავამახვილეთ ყურადღება. აღსანიშნავია, რომ დოკუმენტი თავის თავში არ მოიცავდა სახელმწიფოს მიერ აღებული ვალდებულებების კონტროლისა და აუდიტის მექანიზმებს, რომლის საფუძველზეც შეიძლებოდა სახელმწიფო პოლიტიკის შესრულების მდგომარეობა შეფასებულიყო. საჯაროდ არ მოიძებნება 2014 წლის „საქართველოს სახელმწიფო ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტთან“ დაკავშირებული არც ერთი ანგარიში ან დასკვნა, ასევე დოკუმენტის შესრულებაზე პასუხისმგებელი სამუშაო ჯგუფების შეხვედრის ოქმები ან სხვა რაიმე მსგავსი ტიპის დოკუმენტი. შესაბამისად რთულია კონკრეტულად რაიმე ტიპის შეფასება გაკეთდეს მოცემული დოკუმენტის გარშემო. ერთადერთ რისი თქმაცაა შესაძლებელი, არის ის რომ საქართველოს პარლამენტის მიერ 2020 წელს შემუშავებული 2020-2030 წლების „საქართველოს ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფცია“ 2014 წლის დოკუმენტის მსგავს გამოწვევებს ჩამოთვლის, რაც მხოლოდ იმის მანიშნებელია, სახელმწიფო აღიარებს ისევ იმ გამოწვევებს, რომელიც დოკუმენტის არსებობის 6 წლის მანძილზე უნდა აღმოფხვრილიყო.
2020–2030 წლებისთვის „საქართველოს ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფცია“
2020 წელს, საქართველოს პარლამენტის დადგენილებით დამტკიცდა „2020–2030 წლებისთვის საქართველოს ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფცია“, რომელიც წინამორბედი დოკუმენტისგან რიგი ასპექტებით განსხვავდება, თუმცა მეტწილად სულისკვეთებას იმეორებს.
2020 წლის ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფციაში ვკითხულობთ, რომ 2014 წლის ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტის წყალობით საქართველოში გარკვეული პროგრესი უკვე მიიღწა, თუმცა მაინც დარჩენილია არაერთი გამოწვევა, რომელიც უკავშირდება ფიზიკურ და ფსიქიკურ ჯანმრთელობას, განათლებასა და დასაქმებას, რესურსებსა და შესაძლებლობებზე ხელმისაწვდომობას, საზოგადოებრივ ცხოვრებასა თუ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მონაწილეობას.[16] საგულისხმოა, რომ ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფციაში ნახსენები არ არის კონკრეტულად რა სახის და რა მასშტაბების პროგრესია მიღწეული სახელმწიფოს მიერ ახალგაზრდებთან მუშაობის მიმართულებით. კონცეფციაში არ არის არც ერთი მინიშნება თუ ბმული ანგარიშებზე ან დასკვნებზე, რომელიც 2014 წლიდან მოყოლებული ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტის ეფექტურობასთან იქნებოდა დაკავშირებული.
ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფცია თითქმის იზიარებს წინამორბედი დოკუმენტის პრიორიტეტებს და სახელმწიფოს ერთ-ერთ მიზნად ახალგაზრდების საზოგადოებრივ ცხოვრებასა და დემოკრატიულ პროცესებში სრულფასოვანი მონაწილეობისთვის შესაბამისი პირობების შექმნის უზრუნველყოფას ასახელებს. ჩვენი დოკუმენტის მიზნებიდან გამომდინარე, ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფციის სწორედ ამ პრიორიტეტზე განსაკუთრებულ ყურადღებას გავამახვილებთ.
საზოგადოებრივ ცხოვრებაში ახალგაზრდების აქტიური მონაწილეობის უზრუნველსაყოფად, სახელმწიფოს შემდეგი ნაბიჯებს გადადგმა დაისახა მიზნად (თითოეულ მათგანს ცალ-ცალკე განვიხილავთ):
ახალგაზრდების მონაწილეობა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში
მსგავსად 2014 წლის ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტისა, ეს მიმართულება 2020 წლის ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფციაშიც აღმოჩნდა. საგულისხმოა ის ფაქტი, რომ 2020 წლის ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფციაში წერია, რომ საქართველოში ახალგაზრდების 90.4 პროცენტმა იცოდა, რომ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში მონაწილეობის უფლება ჰქონდა.[17] ზემოაღნიშნული მტკიცება დაფუძნებულია საქართველოში, 2014 წელს გამართული ახალგაზრდების ეროვნული კვლევის სტატისტიკურ მონაცემებზე, რომელიც UNICEF საქართველომ განახორციელა.[18] ცხადია, ამგვარი მონაცემი შთამბეჭდავია და პრაქტიკულად მოიცავს 2014 წლის ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტის ერთ-ერთი მიზნის თითქმის სრულად შესრულებას (ნიშანდობლივია, რომ კვლევა, რომელსაც ეფუძნება სტატისტიკური მონაცემი და ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტიც 2014 წელს შეიქმნა, ანუ დოკუმენტის შექმნის დროს ახალგაზრდების 90.4% უკვე გათვითცნობიერებული იყო ჩართულობის მექანიზმებში, შესაბამისად შეგვიძლია დაგეგმილი ღონისძიებების მოცულობა არათანაზომიერად მივიჩნიოთ), თუმცა საეჭვოა რამდენად სწორად იყო 2020 წლის ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფციაში, ორიგინალ კვლევაში დასმული კითხვა გადმოტანილი. UNICEF-ის 2014 წელს განხორციელებული კვლევა ნამდვილად შეეხო ახალგაზრდების მონაწილეობის საკითხებს გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, თუმცა შეკითხვა სხვაგვარად იყო ფორმულირებული კონკრეტულად, გამოკითხვის მიხედვით ახალგაზრდების უმრავლესობა (90,4%) მიიჩნევდა, რომ უფლება აქვს მონაწილეობა მიიღოს ახალგაზრდებთან დაკავშირებული საკითხების გადაჭრაში. ცალსახაა, რომ 2020 წლის ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფციაში, პირველადი კვლევის კითხვა ინტერპრეტირებული იყო და არ შეესაბამებოდა კვლევისას დასმულ შეკითხვას, რომლის მიზანიც ის კი არ იყო გამოეკითხა, რამდენად იცნობდნენ ახალგაზრდები გადაწყვეტილების პროცესში ჩართულობის მექანიზმებსა თუ კანონისმიერ შესაძლებლობებს, არამედ მისი ნამდვილი მიზანი იყო იმის გამორკვევა თუ როგორ ფიქრობდნენ ახალგაზრდები, უნდა ჰქონოდათ თუ არა უფლება მათ ისეთ საკითხებთან დაკავშირებით, რომლებიც უშალოდ მათ უკავშირდებოდათ, მიეღოთ მონაწილეობა და სახელმწიფო ორგანოებს გაეწიათ თუ არა მათი აზრისთვის ანგარიში არსებული პრობლემების გადაჭრის გზების ძიებისას.
მიუხედავად იმისა, რომ, 2020 წლის ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფცია ახალგაზრდების სრულ უმრავლესობას ინფორმირებულად მიიჩნევს, მაინც ვერ უგულველყოფს ახალგაზრდების მონაწილეობის დაბალ მაჩვენებელს და ამ სავალალო მაჩვენებლის ძირითად მიზეზებად ახალგაზრდებსა და საჯარო დაწესებულებებს შორის თანამშრომლობის არათანმიმდევრულ ფორმატს, ჩართულ მხარეებს შორის ნდობის დეფიციტსა და არსებული მექანიზმების სისუსტეს ასახელებს.[19] ზემოაღნიშნული პრობლემების გადაჭრის გზად, ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფციის ავტორები, ცენტრალურ თუ ადგილობრივ დონეზე, სახელმწიფო ორგანოების მიერ ახალგაზრდების სამოქალაქო უფლებებსა და ვალდებულებებზე ინფორმირებულობის ასამაღლებელ ღონისძიებებში, ასევე ახალგაზრდების რეალური მონაწილეობის ხელშემწყობი მდგრადი სისტემური მექანიზმების შექმნაში (ახალგაზრდული საბჭოები, თანამენეჯმენტის მოდელები, სტრუქტურირებული დიალოგი და/ან სხვა) ხედავენ.
იდენტიფიცირებული პრობლემების გადაჭრისთვის დასახული გზების სრულად მიღწევის შემთხვევაში ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფციის ავტორების აზრით ახალგაზრდების ცნობიერება, (რომელიც მათი აზრით უკვე უტოლდება 90.4 პროცენტს) კიდევ უნდა გაიზარდოს, ხოლო ცენტრალურ თუ რეგიონულ დონეზე უნდა შეიქმნას ახალგაზრდული ორგანიზაციები (ახალგაზრდული საბჭოები, თანამენეჯმენტის მოდელები, სტრუქტურირებული დიალოგი და/ან სხვა). დოკუმენტის ავტორები არაფერს აღნიშნავენ, როგორ გადაჭრიან ჩართულ მხარეებს შორის ნდობის დეფიციტის პრობლემას, რომელიც დოკუმენტის ავტორთა აზრით ახალგაზრდების ჩართულობის ერთ-ერთი შემაფერხებელი გარემოებაა.
2020–2030 წლებისთვის „საქართველოს ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფცია“ ახალგაზრდების მოხალისეობრივ საქმიანობაში ჩართულობის გაზრდას ერთ-ერთ მნიშვნელოვან მიმართულებად ასახელებს, ასევე განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა ქვეყნის მასშტაბით სახელმწიფო მხარდაჭერის ხელმისაწვდომობას ახალგაზრდული ორგანიზაციებისა და საინიციატივო ჯგუფებისთვის (მსგავსი კომპონენტი 2014 წლის ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტშიც იყო).
ახალგაზრდების ჩართულობა მოხალისეობრივ საქმიანობაში
ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფციის თანახმად, ამ მიმართულებით განსაკუთრებული პროგრესი იქნა მიღწეული. 2014-2016 წლებში საქართველოში დაფიქსირდა ახალგაზრდების მოხალისეობრივ აქტივობებში ჩართვის ზრდის ტენდენცია – 24.3%-დან 27%-მდე.[20] მსგავს შედეგს ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფციის ავტორები საქართველოს სპორტისა და ახალგაზრდულ საქმეთა სამინისტროს მიერ 2015-2018 წლებში განხორციელებულ პროგრამას „საქართველოს მოხალისეს“ უკავშირებენ. თუმცა, კონცეფციის ავტორების აზრით პრობლემები მაინც არსებობს, რომლებიც მოიცავს მოხალისისა და მიმღები ორგანიზაციის წამახალისებელ მექანიზმების არარსებობას, ასევე ფაქტორი, რომლის მიხედვითაც საზოგადოებას არასათანადოდ აქვს გაცნობიერებული მოხალისეობის მნიშვნელობა და მისი დადებითი შედეგები.[21] ზემოაღნიშნული გამოწვევების კვალდაკვალ სახელმწიფო იღებს ვალდებულებას, რომ შეიმუშავებს მექანიზმებს მოხალისეობის ფაქტორებისა (ახალგაზრდა, ორგანიზაციული სტრუქტურა) და მოხალისეობრივი პროგრამების ბიძგის მისაცემად, ასევე სახელმწიფო იღებს ვალდებულებას, რომ უზრუნველყოფს საზოგადოების ინფორმირებულობისა და ცნობიერების დონის ამაღლება მოხალისეობასა და მის დადებით შედეგებზე.
ქვეყნის მასშტაბით სახელმწიფო მხარდაჭერის ხელმისაწვდომობის გაზრდა
ახალგაზრდული ორგანიზაციებისა და საინიციატივო ჯგუფებისთვის
მიმართულების მიხედვით, რომელიც ქვეყნის მასშტაბით ახალგაზრდული ორგანიზაციებისა და საინიციატივო ჯგუფებისთვის სახელმწიფო მხარდაჭერის ხელმისაწვდომობის გაზრდაში იგულისხმება სახელმწიფო გარკვეულ პროგრესს ხედავს. ერთ-ერთ მიღწევად სახელდება სსიპ „ბავშვთა და ახალგაზრდობის განვითარების ფონდის“ (შემდგომში – ფონდი) მიერ 2012-2017 წლებში გაცემულ ფულად სახსრები, რომლის საშუალებითაც 100-ზე მეტი პროექტი განხორციელდა.[22] თუმცა, დოკუმენტში არ არის ასახული კონკრეტულად რა მიმართულებებით და რა მიზნობრიობით გაიცა ზემოაღნიშნული სსიპ-ს მიერ ფულადი სახსრები. აღსანიშნავია ის გარემოებაც, რომ ფონდი 2014 წლის დოკუმენტის შექმნამდეც ახორციელებდა იგივე აქტივობას და ფონდი არ იყო ის ახალი მექანიზმი, რომელიც ახალგაზრდული პოლიტიკის ახლებური ხედვის შედეგი იქნებოდა. თუმცა, 2019 წლიდან ცენტრალურ დონეზე შეიქმნა ახალგაზრდობის სააგენტო (შემდგომში – სააგენტო)[23] რომელიც არის ახალგაზრდული ორგანიზაციებისა და საინიციატივო ჯგუფების მხარდაჭერის მექანიზმი, სწორედ ამ ახლად შექმნილმა ორგანომ გადაიბარა ფონდის ფუნქციები, რომლის საშუალებითაც გარკვეულ სამოქალაქო ჯგუფებს სახელმწიფო ფინანსებზე ხელმისაწვდომობა უნდა გაჩენოდათ. ასევე, აღსანიშნავია, რომ 2020 წლიდან გაუქმდა კიდევ ერთი დონორი ორგანიზაციის სსიპ საარჩევნო სისტემების განვითარების, რეფორმებისა და სწავლების ცენტრის ფონდის ფუნქციაც, რომელიც პერიოდულად, ახალგაზრდული მიმართულებით აცხადებდა სამოქალაქო ცნობიერების ასამაღლებელ სასწავლო საგრანტო პროექტებსაც.
საზოგადოებაში იყო მოლოდინი, რომ ახლად შექმნილი სააგენტო შეითავსებდა ახალგაზრდული მიმართულებით გასაცემი ფულადი სახსრების განმკარგავი სუბიექტის ფუნქციებს და მეტად ცენტრალიზებულად და მეთოდურად მოახდენდა სახელმწიფო სახსრების განაწილებას, თუმცა მხოლოდ სააგენტოს ოფიციალური ვებ-გვერდის ანალიზიც საკმარისია იმისთვის, რომ დაინტერესებული პირი დარწმუნდეს იმაში, რომ მიზანი კვლავ მიუღწეველია და კონცეფციით განსაზღვრული მოლოდინი არ გამართლდა. მუნიციპალურ თუ ცენტრალურ დონეზე ახალგაზრდების იდეებისა თუ ინიციატივების მხარდაჭერა და თანადაფინანსება კვლავ არასისტემურია. შესაბამისად, გამოწვევა ისევ აქტუალურია.
შეიძლება ითქვას ამ მიმართულებით ნაბიჯი არათუ წინ, არამედ პირიქით, უკან გადაიდგა. კრიტიკული შეფასების მიუხედავად, უნდა აღინიშნოს, რომ სააგენტოს საწყისი მუშაობის პერიოდი დაემთხვა COVID-19 პანდემიას,[24] რის გამოც საქართველოს მასშტაბით მრავალი პროექტი თუ ღონისძიება შეიზღუდა, შეჩერდა ან გაუქმდა, შესაძლოა სწორედ ზემოაღნიშნული გარემოება გახდა სააგენტოს სრული დატვირთვით მუშაობის შემაფერხებელი მიზეზი.
განსხვავებით 2014 წლის დოკუმენტისგან, 2020–2030 წლებისთვის „საქართველოს ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფცია“ ახალგაზრდების სამოქალაქო და პოლიტიკური მონაწილეობის გაძლიერების მიმართულებით უფრო ნაკლებ ძალისხმევას აკისრებს სახელმწიფოს, რაც არსებული გამოწვევებისთვის ჯეროვნი პასუხი ვერ იქნება. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ 2020 წლის ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფციაში უფრო კონკრეტულადაა გაწერილი თუ რომელი უწყებების ვალდებულებაში შედის დოკუმენტით განსაზღვრული ფუნქციების შესრულებაზე ზედამხედველობა და ჩადებულია შესრულებული სამუშაოს მონიტორინგის მექანიზმებიც.
საქართველოს სახელმწიფოს დამოკიდებულება და მიდგომა, რომელიც ახალგაზრდების სამოქალაქო და პოლიტიკური მონაწილეობას ეხება ამჟამად 2020–2030 წლებისთვის „საქართველოს ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფციაშია“ თავმოყრილი.[25] მოცემული ტექსტის ფარგლებში შეფასდა საქართველოს სახელმწიფოს ორი სახელისუფლებო შტოს აღმასრულებლისა და საკანონმდებლოს ძალისხმევა და ხედვა თუ როგორ უნდა გაზრდილიყო ახალგაზრდების სამოქალაქო და პოლიტიკურ პროცესებში მონაწილეობა. მნიშვნელოვანია საქართველოში ახალგაზრდების სამოქალაქო და პოლიტიკური ჩართულობის შესახებ კვლევა კიდევ განხორციელდეს, რათა კონკრეტულად განვსაზღვროთ ეფექტურია თუ არა ამჟამად არსებული სამოქმედო გეგმა და ჯეროვნად ასრულებენ თუ არა პასუხისმგებელი ორგანიზაციები მათზე ნაკისრ ვალდებულებებს.
თორნიკე გოგისვანიძე
[1] საქართველოში ახალგაზრდების სამოქალაქო და პოლიტიკური ჩართულობისა და მშვიდობის მშენებლობაში მათი მონაწილეობის კვლევა, კავკასიის კვლევითი რესურსების ცენტრი – საქართველო, დეკემბერი 2021, 17 გვ.
[2] იქვე. გვ. 22.
[3] https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2314717?publication=0
[4] https://matsne.gov.ge/ka/document/view/4936402?publication=0
[5] ნორმატიული აქტების შესახებ საქართველოს კანონი მუხლი 2 პუნქტი 1
[6] https://www.un.org/esa/socdev/documents/youth/fact-sheets/youth-definition.pdf
[7] https://www.un.org/development/desa/youth/what-we-do/faq.html#:~:text=The%20United%20Nations%2C%20for%20statistical,other%20definitions%20by%20Member%20States.
[8] https://www.oecd.org/els/soc/CO_3_5_Young_people_not_in_education_or_employment.pdf
[9] https://web.archive.org/web/20120916235341/http://cjjr.georgetown.edu/pdfs/TransitionPaperFinal.pdf
[10] https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2314717?publication=0
[11] 2020-2030 წლების „საქართველოს ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფცია“ გვ 2.
[12] საქართველოში ახალგაზრდების სამოქალაქო და პოლიტიკური ჩართულობისა და მშვიდობის მშენებლობაში მათი მონაწილეობის კვლევა, კავკასიის კვლევითი რესურსების ცენტრი – საქართველო, დეკემბერი 2021, გვ. 3.
[13] https://idfi.ge/public/upload/IDFI_Photos_2017/idfi_general/Engagement_Practice_Assessment_in_Municipalites_of_Georgia_Final_geo.pdf გვ. 7.
[14] https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2766763?publication=0
[15] საქართველოს მთავრობის განკარგულება N553 „საქართველოს სახელმწიფო ახალგაზრდული პოლიტიკის დოკუმენტი“ 2014 წელი.
[16] 2020-2030 წლების „საქართველოს ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფცია“ გვ 2.
[17] იქვე. გვ. 4.
[18] https://www.unicef.org/georgia/media/1131/file
[19] 2020-2030 წლების „საქართველოს ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფცია“ გვ. 4.
[20] ნ. გოგოლაძე, თ. სირბილაძე, ა. კორეპანოვი, თ. ლომიტაშვილი. ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფციის განვითარების ინიციატივა, საველე მოკვლევის შემაჯამებელი ანგარიში (2019)
[21] 2020-2030 წლების „საქართველოს ახალგაზრდული პოლიტიკის კონცეფცია“ გვ. 5.
[22] იქვე. გვ. 6.
[23] https://youthagency.gov.ge/
[24] https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019
[25] თუმცა, არსებობს ცალკეული სამართლებრივი ნორმები, რომლებიც მოიცავენ ახალგაზრდების პოლიტიკურ და სამოქალაქო პროცესებში ჩართვისთვის წამახალისებელ მექანიზმებს. მაგალითად, „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების შესახებ“ კანონის საფუძველზე პოლიტიკური პარტიები აღჭურვილნი არიან უფლებამოსილებით შექმნან სტრუქტურული ქვედანაყოფები ახალგაზრდული ორგანიზაციების სახით. თუმცა, ამგვარი ანალიზი ჩვენი მიმოხილვითი კვლევის მიზანი ამჯერად არ იყო, ამიტომ ტექსტში ამ საკითხებზე ყურადღება გამახვილებული არ არის.
